XÔNG HƠI

Xông hơi là một phương pháp dân gian có từ lâu đời. Dựa trên hình thức tự điều tiết thân nhiệt bằng cách ra mồ hôi của cơ thể do hệ thần kinh tự động điều khiển. Việc tăng tiết mồ hôi và giãn nở những mạch máu ngoại biên qua xông hơi không những có thể giúp giải cảm, hạ sốt mà còn được vận dụng để làm tiêu thủng tán thấp, hạ cao huyết áp và giải độc cho cơ thể trong nhiều trường hợp khác nhau.

Trong y học cổ truyền, giải biểu là phương pháp dùng những phương dược làm cho ra mồ hôi, phát tán biểu tà để chữa những chứng cảm mạo giai đoạn đầu khi tà khí còn trệ đọng ở da thứa hoặc kinh lạc. Với cùng mục đích nhưng đơn giản mà ít tốn kém dân gian thường dùng cách xông hơi bằng nồi xông. Hơi nước nóng bốc lên từ nồi xông làm giãn nở mạch máu dưới da vừa kích thích lưu thông khí huyết vừa thúc đẩy việc đào thải hàn khí hoặc thấp khí ra khỏi cơ thể theo đường mồ hôi. Do đó xông hơi có thể làm giải cảm hoặc hạ sốt.

Xông hơi giải cảm

Dùng lá cúc tần 2 nắm, lá tre 1 nắm, lá sả 1 nắm, lá chanh 1 nắm. Bài thuốc này áp dụng cho bệnh nhân có biểu hiện sốt, ho, nhức đầu, đau mình mẩy, không mồ hôi. Nếu bệnh nhân bị cúm trong mùa đông nên thêm vào nồi nước xông: gừng, tía tô, kinh giới, lá quế; bị cảm trong mùa hè thì tăng liều lượng lá tre lên gấp đôi, thêm lá sen, hương nhu, hoắc hương, lá hoặc hoa đậu ván.

Ở thành thị nếu không có sẵn vườn cây có thể đến tiệm thuốc bắc mua một thang lá khô xông giải cảm gồm một số lá cây có tính phát tán giải biểu như hương nhu, tía tô, kinh giới, bạc hà, ngũ trảo…

Xông hơi trị huyết áp cao

Quá trình xông hơi vừa làm giãn nở mạch máu ngoại biên vừa tăng tiết mồ hôi để thông thoát bớt nước ra khỏi cơ thể. Cả hai yếu tố nầy đều có tác dụng giảm nhẹ áp lực lên tim và lên thành mạch. Việc bài tiết nước ra khỏi cơ thể bằng đường mồ hôi không những không làm mệt thận mà còn tránh được những phản ứng phụ không cần thiết khi phải dùng những chất hoá dược lợi tiểu để làm hạ huyết áp. Ngoài ra do tính tương tác giữa thần kinh và cơ, việc giãn nở những cơ trơn của thành mạch máu còn có tác dụng điều hoà thần kinh giao cảm. Đây cũng là lý do cho thấy xông hơi có thể giải toả căng thẳng và giảm stress. Áp huyết cao thường kèm theo tình trạng cường cơ, gia tăng hoạt động của thần kinh giao cảm và sự tăng tiết chất adrenalin. Những hệ quả nầy lại tác động ngược trở lại để tiếp tục làm tăng huyết áp. Trái lại việc giãn mạch dưới da, thư giãn được các cơ trơn sẽ có tác dụng ức chế giao cảm, điều hoà nội tiết và làm hạ huyết áp. Như vậy biện pháp xông hơi đã đảm bảo được một số cơ chế quan trọng để làm hạ huyết áp cao. Do đó bên cạnh việc tuân thủ một chế độ ăn uống và sinh hoạt hợp lý việc xông hơi nhẹ từ 1 đến 3 lần mỗi tuần rất hữu ích cho những người có tiền sử áp huyết cao hoặc đang phải sống đồng hành cùng huyết áp cao.

Xông hơi giải độc

Quá trình trao đổi chất và cung cấp năng lượng trong cơ thể tạo ra những sản phẩm không cần thiết và thậm chí có hại cho cơ thể cần phải được đào thải ra ngoài. Việc bài tiết những cặn bả sinh học và những chất độc hại thường thông qua 4 đường. Đó là đường thở, đại tiện, tiểu tiện và đường mồ hôi. Trên mặt da có khoảng 2,5 triệu tuyến tiết mồ hôi. Một người trung bình tiết ra khoảng 1 lít mồ hôi mỗi ngày. Nếu xông hơi có thể tiết đến 2 hoặc 3 lít mỗi ngày. Do đó hình thức xông hơi bằng nồi xông có thể giúp tăng cường giải độc cho nhiều trường hợp khác nhau mà không phải đưa vào cơ thể bất cứ dược chất gì.

Trước hết xông hơi có thể giúp trục thuỷ giải độc rất có hiệu quả trong các chứng sưng phù, ứ nước do gan, do thận hoặc do tim. Quá trình xông hơi nhiệt độ dần dần tăng lên khiến cơ thể phân huỷ một lượng mở nhất định để điều hoà thân nhiệt. Do đó biện pháp xông hơi phối hợp với việc ăn uống và vận động hợp lý cũng hữu ích cho việc chống béo phì. Dân gian còn có kinh nghiệm dùng nồi xông để giải độc và phục hồi sức khoẻ khi cảm thấy mệt mỏi hoặc khó chịu sau mỗi lần đi về từ những vùng rừng núi ẩm thấp, sơn lam chướng khí, sau khi đi thăm bệnh hoặc đi viếng đám ma. Liệu pháp xông hơi cũng có thể được dùng để giải độc ma tuý sau cai nghiện. Một chương trình nghiên cứu về phương pháp giải độc nầy đã được ông L.Ron Hubbard tiến hành và công bố vào năm 1979. Ông cho biết việc xông hơi để thúc đẩy bài tiết chất độc theo đường mồ hôi phối hợp với việc uống bù nước và chế độ ăn uống nhiều rau tươi, bổ sung sinh tố, khoáng chất là một phương pháp rất có hiệu quả để giải độc và hồi phục sau cai nghiện.

Thực hành

Đổ nước vào nồi vừa ngập phủ phần lá thuốc, đậy kín và nấu sôi. Người xông mặc quần áo lót hoặc cởi trần ngồi trên một ghế thấp. Đặt nồi nước xông trước mặt, giữa 2 chân. Trùm kín người và nồi xông bằng tấm chăn đã chuẩn bị sẳn. Lúc đầu chỉ mở hé nấp nồi để hơi nóng chỉ xông đến phần bụng và chân. Khi quen với sức nóng có thể mở nấp nồi rộng hơn để hơi nóng bốc lên nhiều tuỳ theo sức chịu đựng của người xông. Khi hơi nóng đã giảm, dùng đôi đũa gỗ xốc lá cây trong nồi để giúp hơi nóng tiếp tục bốc lên. Khi thấy lượng mồ hôi tiết ra đã vừa đủ hoặc khi nồi xông không còn bốc hơi nóng thì tung chăn ra và dùng khăn lau khô khắp người trước khi thay quần áo sạch.

Vài điều cần chú ý

Theo đông y, mồ hôi là một loại tân dịch, là một dạng của âm huyết. Huyết và khí nương nhau. Ra quá nhiều mồ hôi có thể làm tổn thương âm huyết và hao hụt cả dương khí. Do đó việc xông hơi lâu hay mau, ra nhiều hay ít mồ hôi phải phù hợp với yêu cầu của từng người và từng chứng trạng. Xông giải cảm chỉ xông một lần. Người trẻ, người khoẻ, người mập mạp có thể cho ra nhiều mồ hôi. Người yếu, người gầy, người cao tuổi, người dễ ra mồ hôi chỉ nên cho ra ít mồ hôi mỗi lần. Người già yếu suy nhược, người bệnh nặng, người bị sốt do siêu vi, phụ nữ có thai không nên xông hơi. Cần ghi nhận tình trạng cơ thể sau mỗi lần xông. Chỉ nên tiếp tục xông khi có cảm giác thoải mái sau mỗi lần xông. Ngược lại nếu cảm thấy mệt mỏi hoặc chóng mặt sau mỗi lần xông thì không nên tiếp tục xông. Ngoài ra nên uống bù nước sau khi xông. Có thể uống một ly nước trà gừng nóng hoặc nước chanh nóng. Tránh dùng các loại nước ướp lạnh hoặc nước đá liền sau khi xông.

Vì dùng các loại dược liệu cùng với nước nấu sôi, các chất trong lá đã biến thành hơi nước nên nó rất dễ dàng đi vào đường hô hấp đến tận phế nang. Hơi nước vào khoang miệng, vào niêm mạc mắt mũi và qua da để vào cơ thể; tới đâu đều có sự trao đổi chất ở đó.

Sau khi xông, da trở nên mềm mại, nhuận và mát. Đường hô hấp được thông suốt, giảm đau, giảm tiết, hạ khí cho nên bớt đau đầu, chóng mặt, khó thở. Trong các lá xông có kháng sinh, có tinh dầu cho nên có tác dụng chống viêm, tuyên thông phế khí, giảm đau, hạ sốt… Các lỗ chân lông được thông thoáng, da tươi nhuận trở lại. Người cảm thấy dễ chịu, nhẹ người, khoan khoái hẳn lên. Không nên xông đối với trường hợp cảm thử (ra nhiều mồ hôi, hoa mắt chóng mặt, buồn nôn, mặt đỏ, chao đảo, mệt lả).

Phương pháp dùng nồi xông để điều trị cảm cúm đã được dân gian sử dụng từ lâu đời. Nó cũng tỏ ra rất hiệu quả, cho nên phương pháp này vẫn được mọi người sử dụng và truyền cho nhau nhất là ở vùng nông thôn.

Phương pháp dùng nồi xông là phương pháp đơn giản, dễ làm, rẻ tiền. Kết quả cũng như mặt tích cực của nó là rất đáng kể, nên được lưu giữ và truyền lại cho mai sau.

(Đã đăng trong Wikipedia)