HAI CHA CON

Truyện ngắn Pháp.

Pierrotbiệt hiệu "Thộn" ngồi tù lần này là lần thứ tư kể từ khi ra chào đời.Cũng như ba lần trước, lần này bản án lại xác nhận biệt hiệu của gã rất hợp vớicon người gã: gã thộn tới mức liên tiếp nhiều lần định vượt ngục bằng những thủđoạn không giống ai sau khi giở trò chôm chỉa cũng chẳng giống ai. Như lần mớiđây chẳng hạn: gã lẻn vào ngôi nhà vắng chủ, cầm dao định... nậy cửa két sắtcủa người ta. Hì hục mãi không bật được cửa, gã ném chiếc két xuống thang gác,tưởng sẽ làm nó vỡ tung. Thấy nó vẫn gan lỳ, gã ôm lên ném qua cửa sổ. Két vẫntrơ trơ. Tức điên lên, Pierrot chôm luôn một chiếc xe tải nhẹ chở chiếc két sắtma quái về nhà gã. Trong nhà có sẵn đồ nghề: xà beng, búa tạ và nhiều thứkhác... nên sau một hồi loay hoay toát mồ hôi hột, Pierrot buộc được chiếc kétngoan cố phải phơi bày hết kho tàng trong lòng nó: vừa đúng 25 frans. Một thànhquả thảm hại!

Càngthảm hại hơn bội phần vì nó khoác lên cổ gã cái án 5 năm tù, để lại ngoài đờicô vợ trẻ với đứa con thơ. Kể ra thì cũng đáng đời, vì Pierrot tái phạm nhiềulần rồi. Bà con xóm giềng thấy gã bị còng tay lần thứ tư đều thở phào nhẹ nhõm:ít ra họ cũng khỏi lo bị khua khoắng các đồ vặt vãnh trong 5 năm gã ngồi đếmlịch. Mà gã có phải con nhà cầu bơ cầu bất hoặc thất cơ lỡ vận gì cho cam! Bốlà lính sen đầm rất oai vệ trong bộ quân phục bảnh bao, mồm hét ra lửa đe nẹtdân bất lương, chỉ phải mỗi tội: hết phiên trực tại đồn lại la cà hết quán rượunày đến hộp đêm kia, chẳng lo dạy dỗ gì thằng nhỏ thành ra mới mười lăm tuổi nóđã nuôi miệng bằng bánh mỳ của nhà trừng giới, và lúc này đang lao động cải tạotrong một nhà tù tỉnh lẻ, bằng việc nhồi rơm vào nệm ghế với số tiền công 80 xumột nệm.

Nămnay vừa đến tuổi "tam thập nhi lập" gã bắt đầu biết suy nghĩ: bạn bèđều có nghề có nghiệp, cuộc sống ít nhiều ổn định, con cái đàng hoàng. Cả xómchỉ có một mình gã chưa đâu vào đâu. Lần đầu tiên trong đời Pierrot mới nhận rarằng: sống lương thiện được nhiều mất ít, sự kính trọng của mọi người đáng quýhơn sự tha thứ. Một bữa cuối năm 1955, Pierrot nằng nặc xin gặp quan tòa. Gãnói với quản ngục:

-Thả tôi ra, tôi có công chuyện cực kỳ hệ trọng phải hoàn tất. Nếu tự do là cáiđúng như các vị đại diện pháp luật vẫn giải thích thì ông không có quyền từchối. Thả ra?

Đúng là lời lẽ gãThộn. Làm gì có chuyện ra khỏi nhà tù dễ dàng như vậy, nhất là khi mới đếm hếtmột năm cuốn lịch phải đếm. Chưa đủ tiêu chuẩn đưa vào danh sách tù nhân thuộcdiện xét cho ân xá nữa là!

Mà việc gặp quan tòađâu có dễ, phải có lý do cực kỳ chính đáng, cực kỳ khẩn thiết, tuyệt đối bấtkhả kháng mới được xét. Pierrot thấy mình có một lý do đủ tiêu chuẩn: gã vừasực nhớ tới thằng con.

-Tôi có đứa con trai. Bổn phận tôi phải chăm lo cho nó. Việc này không quantrọng sao? Ông quản ngục có dám cho rằng chăm lo dạy dỗ con cái là không quantrọng không?

-Quan trọng, quan trọng, tối ư quan trọng, biết rồi, khổ lắm. Thằng con chú màyđược sáu tháng rồi, phải không? Đáng nhẽ chú mày phải hiểu được điều này từlâu. Và chịu thương chịu khó làm ăn thay vì ôm két sắt nhà người ta ném qua cửasổ hòng cuỗm tiền bên trong. Vả lại, chú mày chỉ là bố nó thôi, thằng nhóc còncó mẹ nữa chứ. Mẹ nó chăm sóc con nhất định hơn hẳn chú mày. Chui đầu vào tùrồi, đâu còn xứng đáng mang danh hiệu làm bố! Thôi, nghỉ khỏe, để mẹ nó lo.

Khốnnỗi thằng bé nhà Pierrot tuy có mẹ nhưng là cách đây mấy tháng. Mới bữa vừaqua, gã vừa nhận tin từ con đường chính thức gửi tới tận xà lim. Từ khi vào tùđến giờ gã có lần nào nhận được thư của ai, vậy mà bữa qua lại được trao tờgiấy in tiêu đề cơ quan chính quyền, chi chít những dấu mộc, lời lẽ cộc lốc vàhách dịch: "Gửi đương sự Jean X... Báo để đương sự biết: Cô X... người vẫnchung sống ngoài hôn thú với đương sự, người đã nhận là mẹ đứa trẻ do thụ thaivới đương sự đã từ bỏ vĩnh viễn quyền làm mẹ thông qua việc cô giao con đươngsự cho cơ quan Cứu trợ xã hội. Đứa con trai mang tên Jean, hai tháng tuổi. Xéthoàn cảnh hiện tại, đương sự không có khả năng đảm đương nuôi dạy đứa trẻ vừanêu, ban giám đốc cơ quan Cứu trợ xã hội đã giao thằng nhỏ cho những người nhậnvề làm con nuôi. Sinh hoạt phí của nó sẽ do các tổ chức từ thiện chi trả mộtphần, một phần do đương sự lo liệu tùy khả năng ban quản lao ấn định. Ký tên:Không rõ". Từ sau khi đọc thư, Pierrot không ngớt la to:

- Cho tôi gặp quantòa, phải thả tôi ra... thằng nhóc nhà tôi gặp khó khăn.

La tới mức quản laochịu không thấy, phải mách nước hòng xoa dịu:

- Làm đơn xin cấptrên, ban quản lao sẽ chuyển cho.

Thấy đây là một lốithoát, Thộn nghuệch ngoạc viết tờ đơn kể lể tình đầu thảm thiết nói lên nỗi lovề số phận người kế nghiệp vừa tròn sáu tháng tuổi. Mảnh giấy hồi âm viết:"Khỏi lo vô ích. Con đương sự đang ở trong tay những người rất tốt, nó sẽđược nuôi dạy chu đáo. Nếu đương sự lo lắng về mức sống của nó, ngoài giờ làmtrong xưởng, hãy nhồm rơm đệm ghế thêm nhiều nữa để tăng tiền gửi nuôi dưỡngcon. Chúng tôi có thể giúp đương sự chừng đó là tối đa".

Pierrot bắt đầu nhồi đệm cật lực. Tiền công mỗi ghế được 80 xu, tiền ăn phảiphụ thêm cho con mỗi tháng 120 frans, vị chi phải làm ngoài giờ 150 ghế. Buổitrưa, buổi tối, sáng tinh mơ, trong lúc các tù nhân ngủ, chơi bài, đi dạo quanhsân... các giám thị đều thấy Pierrot ngồi tựa lưng vào tường xà lim với đốngrơm và xấp vỏ đệm, luôn tay nhồi nhồi, khâu khâu. Khi thằng nhỏ lên hai, Thộnđã nhồi được 4700 ghế, được trả công xấp xỉ 4000 frăng. Vậy là gã một mình cángđáng toàn bộ tiền ăn của thằng con. Nhưng Thộn chưa cho thế là đã làm tròn bổnphận. Gã nói:

- Phải thả tôi ra.Năm nay thằng nhỏ đã lên hai, cần có bố. Tuổi đó là tuổi đứa con rất cần bố. Nóđang học nói, ai dạy nó nói? Nếu không phải là tôi! Tôi không dạy, sau này haibố con làm sao hiểu được nhau? Tôi là bố nó.

Pierrot được trảlời:

-Yên chí. Nó đã cóbố khác rồi, không phải thứ bố tạm thời, chốc lát như cậu. Họ sẽ chính thứcnhận nó làm con, nếu cậu chịu cải tạo tốt. Như vậy thằng nhóc sẽ có cuộc sốngbình thường nhưng những đứa trẻ khác, khỏi vướng mặc cảm là con một kẻ ở tù vìchôm chỉa.

Pierrot không chịu,nắm tay đập cửa ầm ầm, đòi được gặp nhà chức trách có thẩm quyền, gặp cha tuyênúy trại giam... kiên trì cuộc đấu tranh giành quyền làm cha, cuối cùng, quảnlao đành phải cho Thộn gặp quan tòa chịu trách nhiệm thi hành án. Vị này chínhlà vị quan tòa "của" Pierrot. Vị đã nhẵn mặt Thộn. Lần nào bị điệu rahầu tòa gã cũng chạm trán ông ta. Và lần nào cũng nghe ông mắng, nửa mắng nửadạy bảo:

- Pierrot, càng ngàyanh càng trượt dài. Phải dừng lại chứ! Anh không phải là người bất trị, khôngphạm trọng tội, hãy thử tu tỉnh một phen, cố trở thành người ra người coi thử.Nhất định được, cố lên!

Vị quan tòa này rấtnhân hậu. Là một trong số không nhiều những người tin chắc vào khả năng cải tạonhững kẻ phạm tội với xã hội. Một trong những quan tòa bao giờ cũng giải thích,khuyên răn trước khi lên án, cho dù việc làm đó thường không có tác dụng tronghai trên ba trường hợp, thậm chí chín trong mười trường hợp. Trước mặt vị quantòa tốt bụng, Pierrot lại mở chiếc đĩa hát cũ:

- Tôi muốn ra khỏiđây, thưa ông. Vì thằng con tôi. Lúc này nó đang rất cần bố. Xin ông thả tôira. Xin thề thật độc là sẽ không bao giờ tái phạm nữa.

- Pierrot, anh cònnhững ba năm nữa. Không thể cho anh ra. Vả lại, ai dám tin lời anh, trước saugì anh cũng đào tường khoét gạch nhà thiên hạ, không thì lần lưng móc túi ngườita. Anh sinh ra không phải để làm bố. Muộn quá rồi, Pierrot. Muộn quá. Tôi đãmấy lần báo động cho anh biết anh đang xuống dốc đấy, nhưng anh đều bỏ ngoàitai.

"Thật bất cônghết mức", Pierrot nghĩ bụng rồi nói:

- Các vị giảng giảiđến nhàm cả hai lỗ tai tôi về công lý suốt bao năm nay. Bây giờ, xin hãy để tôinói ngài hay cái công lý của ngài đang sắp làm nên trò trống gì. Nó sẽ biếnthằng nhóc nhà tôi thành một thằng thộn như tôi. Ngài có biết tại sao tôi dámnói chắc như vậy không? Vì khi tôi bằng tuổi nó bây giờ thì bố tôi qua đời, mộông chưa xanh cỏ thì bà mẹ quý mến của tôi đã vội vã khăn gói ra đi theo tiếnggọi của một người đàn ông. Pierrot này bị gửi vào nhà tế bần ở thôn quê, và mớilên năm đã biết giở trò mất dạy. Lên bảy đã biết lấy trộm áo của nhà chủ, lênmười đã biết móc bóp của cô nuôi dạy trẻ lấy tiền đi chơi hội chợ, mười haituổi ăn cắp xe đạp, mười ba vào trại cải huấn, mười lăm đi cải tạo, mười bảyvào tù. Sau đó cứ đà ấy tiếp tục dài dài... Thằng con tôi sẽ lặp lại y hệt bốnó nếu không ai đưa nó thoát ra khỏi cái vòng ma quỷ ấy. Ai sẽ đưa nó ra, nếukhông phải là tôi? Tôi sẽ lấy lại thăng bằng cho cái cân không cho nó lệch.Phải thả tôi ra!

Quan tòa rất đỗiphân vân:

- Anh biết con anhnhư thế nào không?

- Tôi có tấm hìnhđây.

- Chưa gặp mặt, anhcó yêu nó không?

- Vì con, tôi quênăn quên ngủ, nhồi ghế cả ngày lẫn đêm. Tôi sẽ làm tất cả vì con, tất cả mongsao con không trở thành như bố nó.

- Nếu được tha, anhsẽ tiếp tục phấn đấu hết mình vì con chứ?

- Xin thả tôi ra,chỉ như vậy tôi mới có cơ may.

- Chịu khó đợi ítlâu, rồi sẽ được tha.

- Đợi tới ngày đóthì muộn mất. Ngay từ hôm nay nó phải biết gọi tôi bằng bố, tôi phải có mặt đểhỉ mũi cho nó hoặc đá đít nó khi cần. Dạy cho nó biết cách sống với ngườithương yêu nó, thuộc về nó, nó có thể đòi, có thể hiểu mọi thứ, mọi điều... Tôivan ông, hãy cho tôi ra...

Luật sư của Pierrot,ông chủ tịch đoàn luật sư, các bạn tù đều đồng thanh:

-Nên thả anh ta ra. Bằng cách nào đây? Có lẽ phải gộp án này vào án trước, coivụ két sắt có 25 frans bên trong cũng nằm trong vụ đó luôn, coi vụ vượt ngụckhông nghiêm trọng như đã kết luật trước đây, cân nhắc kỹ mọi khả năng giảm tộivà phải nghĩ thêm những mẹo khác nữa dù có nguy cơ phải gánh chịu nhiều nguyhiểm có thể trút lên vai những người chịu trách nhiệm thi hành án.

Pierrotcó may mắn gặp được vị quan tòa rất tốt bụng. Xưa nay ông vẫn tốt bụng vớinhững kẻ trót phạm lỗi lầm. Thấy Pierrot lần đầu tiên tỏ ra thộn một cách khônngoan, ông nói:

- Để thử anh xemsao.

Và nhìn Pierrot đangchảy nước mắt vui mừng. Vị quan tòa mang hết tài năng, kinh nghiệm cùng với tấmlòng nhân hậu của mình để xóa tội cho Pierrot.

Ít bữa sau đó Thộnra khỏi trại giam. Việc đầu tiên là phải tìm cách làm quen với thằng con. Thằngnhỏ vừa thấy cái ông nó chưa gặp hồi nào, mang đầu tóc bù xù, bộ râu gớm chết,nước da xám ngoét, cúi xuống định ôm nó vào lòng thì khóc thét lên, bỏ chạy mộtmạch không quay lại. Pierrot rất thông cảm, bảo bà nuôi trẻ:

- Nhờ bà nuôi cháugiúp tôi ít bữa nữa. Và nói về tôi cho nó hiểu. Tôi phải đi kiếm tiền nuôi convà nuôi thân. Không lâu đâu. Giờ đây tôi đã đủ can đảm rồi, không sợ khó sợ khổnhư trước nữa. Chỉ nhờ bà luôn luôn nói với cháu về bố cho nó quen dần, nói tôisắp trở về và sẽ ở bên nó mãi. Nếu nó quậy phá, bà hãy nhắc đến tôi và răn dạycháu... luôn luôn nói về tôi. Tôi sẽ nhanh chóng trở về...

Nhưng con đường hoànlương đâu có xuôi chèo mát mái như Pierrot tưởng, nó đòi hỏi rất nhiều ý chí,nghị lực. Tình thương con, quyết tâm làm lại cuộc đời để nuôi dạy con đã giúpPierrot vượt qua mọi trở ngại. Không một xu dính túi, ngay đêm đầu được tự doanh không kiếm đâu ra chỗ ngả lưng, cuối cùng phải trở lại trại giam xin tá túcqua đêm đông tuyết phủ. Trại không nhận, anh phải trà trộn với đám người cầu bơcầu bất, hòng kiếm chút hơi ấm mong manh từ họ truyền sang. Từ bữa sau, anh đilượm ve chai ngửa tay xin việc khắp hang cùng ngõ hẻm nhưng chẳng ai dám thunạp con người có lý lịch tư pháp ghi lắm án tù như anh. Biết thân biết phận,Pierrot không nề hà bất cứ việc gì: kéo bễ lò rèn, lượm giấy lộn cho Đội quânCứu nạn, bốc dỡ xe tải, chùi rửa bàn cầu, quét đường, gác kho, ban ngày đi bándạo vài thứ đồ lặt vặt, đêm ngủ vạ vật dưới gầm cầu, thỉnh thoảng may mắn dànhđược một chỗ trong dạ lữ viện. Và tháng tháng vẫn trả đủ 120 frans tiền ăn củacon.

Sông có khúc, ngườicó lúc, hết cơn bĩ cực ắt tới ngày cam lai. Mãi cũng tới ngày Pierrot kiếm đượcchân nhân viên giao hàng cho một cửa hiệu có ông chủ thương người. Anh được cấpphiếu chấm công, có tiền thuê căn phòng nhỏ, và dám tậu cả một... chiếc quầnmới cứng. Bữa đó, Thộn đóng bộ đàng hoàng chễm chệ ngồi tàu hỏa đi đón con, đưanó tới khoe quan tòa, vị quan tòa tốt bụng "của mình". Đứng trướcquan tòa, Thộn ngẩng cao đầu nói dõng dạc:

- Xin ông nhìn kỹthằng nhỏ này. Đây là con trai Thộn, tên Jean, ba tuổi. Lần đầu tiên vàcũng là lần cuối cùng nó tới trình diện ông trong tư cách ông là một quan tòa.Thộn này dám cam đoan như vậy.

Chotới nay, tin cho biết: Pierrot tức Thộn đã giữ đúng lời hứa. Anh nuôi dạy thằngcon trở thành một công dân lương thiện được bà con lối xóm tin yêu.